استاندارد های سطح کیفیت روغن موتور

همان‌ طور که در مقالۀ جداگانه ‌ای گفتیم اصلی ‌ترین ویژگی روغن موتور، شاخص ویسکوزیتۀ آن است. اما این ویژگی به ‌تنهایی کافی نیست! مشخصۀ مهم بعدی روغن موتور، سطح کیفیت، یا همان API است.

اگر کنجکاوید که API چیست و اساساً چرا سطح کیفیت روغن موتور مهم است و چگونه روغن موتوری با سطح کیفیت بهینه انتخاب کنید، این مقالۀ مستریدکی را تا انتها مطالعه کنید.

سطح کیفیت روغن موتور

وظیفۀ اصلی روغن موتور، روان ‌کردن حرکت قطعات فلزی (بدنۀ سیلندر، پیستون‌ها، سوپاپ‌ها و...) است تا در اثر اصطکاک دچار فرسایش نشوند. بنابراین قدرت پخش (بین قطعات)، میزان پاک‌ کنندگی، توان محافظت از قطعات دربرابر سایش، اکسیداسیون و خوردگی، جزو مهمترین فاکتورهای روغن موتور هستند. مجموعۀ این فاکتورها، کیفیت روغن موتور را تشکیل می ‌دهند.

همچنین برای بهبود عملکرد روغن موتور می توان از انواع مکمل روغن موتور استفاده کرد.

کیفیت روغن ‌موتورهای موجود در بازار، براساس استانداردهای جهانی طبقه ‌بندی می‌ شوند. چندین مؤسسۀ معتبر در دنیا استاندارد های طبقه ‌بندی کیفی روغن موتور را ارائه می‌ دهند. یکی از معروف‌ ترین آن‌ ها که در ایران هم رایج است، استاندارد API متعلق به انجمن نفت آمریکا (American Petroleum Institute) است.

استاندارد API

انجمن نفت آمریکا از سال 1919 آغاز به کار کرد. افزایش راند مان موتورها و حفاظت از محیط زیست، از ابتدا جزو اهداف کلیدی API بودند. ازجمله فعالیت‌های عمدۀ این انجمن، تدوین استانداردهای مختلف در زمینه‌ های گسترده و متنوعی از کاربردهای صنعتی نفت و گاز است. استاندارد سطح کیفی روغن موتور اتومبیل از 1930 به ‌طور مستمر توسط این انجمن عرضه می‌شود. از آن زمان تا امروز، استاندارد API برای روغن موتور اتومبیل ارتقا پیدا کرده و تحت عنوان کدهای مختلف، به ‌روز شده است. این به ‌روزشدن، از یک ‌طرف به تحولات فناوری تولید اتومبیل برمی‌گردد و از طرف دیگر، بالارفتن حساسیت ‌های محیط ‌زیستی باعث بازنگری و اصلاح استانداردها شده است.

سال‌ های ابتدایی دهۀ 1930 هنوز دوران رواج اتومبیل‌های بنزینی بود. به‌ همین ‌دلیل اولین استانداردهای API صرفاً به خودروهای بنزینی مربوط می ‌شدند. از میانه‌های همان دهه و با گسترش خودروهای دیزلی، انجمن نفت آمریکا استاندارد سطح کیفی روغن‌ موتور این اتومبیل‌ ها را هم در دستور کار خود گذاشت.

بنابراین استانداردهای API براساس نوع سوخت (بنزینی یا دیزلی) و زمان ساخت اتومبیل‌ها تعریف شده‌اند. انجمن نفت آمریکا، اتومبیل ‌های بنزینی را تحت عنوان Service و خودروهای دیزلی را Commercial نام ‌گذاری کرده است. دلیل این نام‌ گذاری این است که در دهه‌ های ابتدایی، خودروهای دیزلی هنوز برای استفاده‌ های شخصی رایج نبودند، بلکه بیشتر کاربردهای تجاری داشتند و برای کسب‌ وکارها استفاده می‌ شدند. وسایل حمل‌ ونقل عمومی، خودروهای باری سنگین و ماشین ‌آلات کشاورزی ازجمله کاربردهای این دسته بوده‌اند. درعوض اتومبیل ‌های بنزینی، بار عمدۀ خدمات ‌رسانی (سرویس ‌دهی) به شهروندان را به دوش می ‌کشیدند. به ‌همین‌ علت API این نام‌ها را برای دسته‌ بندی‌های خود انتخاب کرد و تا امروز هم به آن‌ها پایبند مانده است.

علاوه بر این دو دسته، گروه جدیدی هم به طبقه‌ بندی‌های API اضافه شده که بیش ‌ازپیش دغدغۀ مصرف انرژی را دارد. عنوان این دسته Fuel-Efficient بوده و شاخۀ جدیدی از طبقه ‌بندی روغن موتورهای دیزلی محسوب می‌ شود.

همچنین بخوانید: آشنایی با شاخص گرانروی روغن موتور

استانداردهای API برای موتورهای بنزینی

این استانداردها با کدهای دوحرفی تعریف می ‌شوند. حرف اول، S، مخفف کلمۀ Service است و حرف دوم، مشخص ‌کنندۀ زمان تدوین استاندارد است. حروف دوم از A شروع شده و به ‌ترتیب الفبای انگلیسی جلو رفته ‌اند. هرچه حروف جلوتر می ‌آیند، طبیعتاً کیفیت روغن موتور بالاتر است.

به‌ این ‌ترتیب طبقه‌ بندی سطح کیفی روغن موتورهای بنزینی براساس API از SA شروع شده و امروز به SP رسیده است. در جدول زیر، شرح کوتاهی از این طبقه ‌بندی را می ‌بینیم:

استانداردهای API برای موتورهای دیزلی

این استانداردها هم با کدهای دوحرفی تعریف می ‌شوند. حرف اول، C، مخفف کلمۀ Commercial است و حرف دوم، مشخص ‌کنندۀ زمان تدوین استاندارد. حروف دوم از A شروع شده‌ اند و به‌ ترتیب الفبای انگلیسی ادامه یافته‌ اند. هرچه حروف جلوتر می ‌آیند، طبیعتاً سطح کیفی برای خرید روغن موتور بالاتر است.

علاوه بر حروف، از سال 2009، عدد 2 یا 4 هم به‌ انتهای کد اضافه شده است. عدد 2 متعلق به موتورهای دیزلی دو زمانه است و عدد 4 مربوط به موتورهای دیزلی چهارزمانه.

به ‌این ‌ترتیب طبقه‌ بندی سطح کیفیت روغن‌ موتورهای دیزلی براساس API از CA شروع شده‌ و امروز به CK-4 رسیده است. در جدول زیر، شرح کوتاهی از این طبقه‌ بندی را می‌ بینیم:

همچنین بخوانید: آیا روغن ریزی ماشین خطرناک است؟

استاندارد API Fuel-Efficient

این استاندارد تازه، فعلاً یک کد دارد: API FA-4. حرف F، مخفف کلمۀ Fuel-Efficient است و حرف دوم، A نشان ‌دهندۀ اولین ‌بودن. عدد 4 هم (همان ‌طور که قبلاً دیدیم) مربوط به موتورهای چهارزمانه است.

API FA-4 در سال 2017 برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ‌ای ارائه شد. این استاندارد به ‌طور اختصاصی برای موتورهای دیزلیِ چهارزمانه با سوخت ‌های حاوی گوگرد تا 0.0015% وزنی طراحی شده است.